Jeannette Kok

In een notendop

Jeannette Kok genoot haar opleiding tot verpleegkundige in het Wilhelmina Gasthuis. Daar werkte zij eerst op de kraamafdeling, en daarna op de hartbewaking. Via een kennis kwam ze vervolgens als sociaal verpleegkundige bij de GGD-afdeling geslachtsziektebestrijding terecht. In die hoedanigheid kwam ze begin jaren ‘80 in aanraking met aids. Gedurende de hele epidemie zou zij zich inzetten in de belangenbehartiging voor mensen met aids. Eerst als bestuurslid van de Belangenvereniging voor mensen met aids, later als medewerker van de HIV Vereniging Nederland.

Vanaf het begin betrokken

Het was 1981 toen de jonge coassistent Jan van Wijngaarden zijn vermoedens bevestigd zag, namelijk dat Jan S. aan die nieuwe Amerikaanse ‘homoziekte’ bleek te lijden. Van Wijngaarden huurde op dat moment een kamer in het huis van Jeannette Kok. Op die manier kwam ze – als verpleegkundige op dat moment werkzaam op de SOA-poli in Amsterdam – als een van de eerste gezondheidswerkers in aanraking met die mysterieuze ziekte die later aids zou gaan heten. Jeannette Kok, door haar werk goed bekend met de Amsterdamse homo-scene, kreeg de opdracht om een contactonderzoek te starten en nieuwe aidspatiënten op te sporen en te ondervragen. Dit alles om uit te vinden waar Jan S. deze ziekte had opgelopen en vooral hoe de ziekte zich verspreidde.

Oude bekenden op de poli

De eerste aidspatiënten waren vaak oude bekenden voor Jeannette. Haar kantoortje op de geslachtsziekten poli van het AMC veranderde al snel in een klein inloopspreekuur voor mensen met aids. Ze kwamen altijd even aanwippen na hun afspraak op de aidspoli, gewoon voor een praatje met een bekend gezicht. Toen psycholoog David Stein via de Schorerstichting in het AMC kwam werken, verwees Jeannette Kok veel patiënten naar hem toe. “De gesprekken gingen veelal niet over medische zaken, maar over vragen als ‘hoe vertel ik het mijn moeder, hoe vertel ik het mijn baas?’ Want aids dat was taboe. Dat kon je je werkgever of je broer niet vertellen.” David Stein stelde voor groepsgesprekken te organiseren. Uit een van die bijeenkomsten kwam het idee voor een belangenvereniging voor mensen met aids.

Verenigd vechten tegen stigma’s

Zeker in het begin had Jeannette enorm veel te maken met onwetendheid en angst rondom aids. “Veel mensen liepen tegen problemen aan, zoals kappers die hen niet wilden knippen, koks die werden ontslagen of verpleegkundigen die vochten tegen ontslag.” Deze mensen konden met hun problemen aankloppen bij de belangenvereniging voor mensen met aids (en later de Hiv Vereniging). Het geven van voorlichting liet Jeannette over aan mensen met aids zelf. “Ze vertelden over wat het ze deed als mensen niet uit hun kopje koffie durfden te drinken, of die eerst drie paar handschoenen aantrokken voordat ze hen durfden aan te raken. Uit hun mond is dat veel aangrijpender dan als een buitenstaander dat verteld.”

20 jaar lang inzet voor mensen met hiv/aids

Bijna 20 jaar lang was Jeannette een drijvende kracht van de Hiv Vereniging. Ze gaf mensen met aids een gezicht, en deed er alles aan om de stigma’s rondom de ziekte te doen verdwijnen. Aan het einde van haar carrière hield Kok zich bezig met een heel andere kant van het leven: als trouwambtenaar.

Jeannette Kok overleed in 2022 in Amsterdam. Drie jaar later, in 2025, werd haar levensverhaal opgenomen in de verzameling van 750 verhalen die samen 750 jaar Amsterdam illustreren een eerbetoon aan de mensen die de stad kleur gaven.